Hoort Curaçao bij Nederland? Ja en nee. Wel en niet. Veel mensen denken dat Curaçao een stukje Nederland aan de overkant van de oceaan is, maar dat klopt niet. Curaçao is geen ‘stukje Nederland’. Curaçao is een op zichzelf staand land. Maar hoe verhoudt het zich dan tot Nederland? Want er is toch wel iets van een connectie? En wat zijn de Nederlandse Antillen ook alweer? De staatkundige verhoudingen tussen Nederland en de Antillen is nogal eens veranderd en daardoor moeilijk te snappen, maar het is lang niet zo ingewikkeld als het lijkt.
HOORT CURAÇAO BIJ NEDERLAND?
De relatie Nederland Curaçao is een ingewikkelde
Tijdens mijn studie aan de Universiteit van Curaçao (toen nog Universiteit van de Nederlandse Antillen) scoorde ik hoge punten met het vak Social and Economic Developments of the Region. De naam zegt het al. Economische en sociale ontwikkelingen van de Caribische regio. Van de oorspronkelijke bewoners, tot de ontdekking van Columbus en van kolonisaties tot nu. Ik vond het onderwerp echt meer dan boeiend en dat kwam omdat ik woonde op een plek waar ik eigenlijk vrij weinig van af wist. Ik leefde er de meest internationale periode van mijn leven, maar had geen idee hoe de Curaçaose bevolking zo divers en uiteenlopend tot stand was gekomen.
Tijdens die paar weken in de collegebanken van de toenmalige UNA ging er een wereld voor me open. Over huidige en vroegere bevolkingsgroepen in het Caribisch gebied, hoe ze zijn ontstaan en hoe ze zich verhouden tot elkaar. En hoe Afrika, Zuid-Amerika en Europa samensmelten op één klein stukje eiland, waardoor bepaalde vragen soms maar moeilijk te beantwoorden zijn. Wie is nou eigenlijk de échte Curaçaoënaar bijvoorbeeld? Hoe verhoudt het eiland zich tot andere (ei)landen in de regio en tot Nederland dat meer dan 8000 kilometer verderop ligt? Hoort Curaçao eigenlijk wel bij Nederland?
Curaçao en Nederland: een stukje geschiedenis
Als de geschiedenis en de bestuurlijke verhoudingen van je land zo ingewikkeld en bovendien in sommige periodes gruwelijk pijnlijk zijn, dan is het logisch dat erop die vragen niet direct antwoorden gegeven kunnen worden. Even een stukje geschiedenis: Nadat Columbus vanuit Europa het Amerikaanse continent had ontdekt kwamen er steeds meer westerlingen naar het continent. Vooral Spanjaarden en Portugezen, maar ook Engelsen en uiteindelijk kwam Curaçao in handen van de WIC, de West Indische Compagnie.
Toen de WIC in 1791 ten gronde ging, gingen alle bezittingen over naar de Nederlandse staat. Curaçao werd dus eigenlijk een bezit van Nederland: een kolonie. Curaçao werd een belangrijke hub voor de slavenhandel en doordat er een aantal plantages op het eiland ontstonden, werden er Afrikaanse slaven gehouden om op de plantages te werken. In deze periode ontstond het Papiamento, de taal die nog steeds gesproken wordt op het eiland en werden landhuizen op de plantages gebouwd waarvan er nu nog steeds een heleboel overeind staan en te bezoeken zijn.
Slavernij en olieraffinaderij op Curaçao
Toen de slavernij ten einde kwam, ergens halverwege de 19e eeuw kakte de economie in tot ze olie vonden voor de kust van Venezuela. Een nieuwe economische peiler was gevonden voor de eilanden en daarmee ook hun zelfredzaamheid. Na de Tweede Wereldoorlog wilden Curaçao en de andere Nederlandse eilanden meer autonomie. Dat werd overeengekomen en zo werd de Nederlandse Antillen geboren. De Nederlandse Antillen was een autonoom land in de Caribische regio en bestond uit zes eilanden: Curaçao, Aruba, Bonaire (benedenwindse eilanden) en Sint Maarten, Saba en Eustatius (bovenwindse eilanden). Het Koninkrijk der Nederlanden bestond vanaf toen dus uit twee landen: Nederland en de Nederlandse Antillen.
In de jaren ’80 kwam hierin voor het eerst een verandering: Aruba wilde niet meer bij de andere eilanden horen, was veel meer zelfvoorzienend doordat er veel meer toerisme was en maakt zich los van de Nederlandse Antillen. Aruba werd een autonoom land binnen ons koninkrijk en dus waren er vanaf dat moment drie landen: Nederland, de Nederlandse Antillen en Aruba. De staatkundige verhoudingen zijn ruim twintig jaar zo gebleven, hoewel er in tussentijd veel gesprekken en referenda zijn gehouden over de voortgang.
Referendum
In 2005 werd er een referendum gehouden over de status van Curaçao. Ik weet het nog, want ik woonde er in die tijd. De bevolking kon zich uitspreken over de gewenste staatkundige toekomst van het eiland. Maar krap 4% wilde dat alles bleef zoals het was (deel blijven uitmaken van het toenmalige land Nederlandse Antillen), terwijl bijna 68% stemde voor autonomie binnen het koninkrijk. In 2009 was er een volgend referendum waarin 52% van de stemmers autonomie wilde.
Bijna 5% wilde in 2005 zelfs complete onafhankelijkheid (Bron: Wikipedia). En hoewel het zou betekenen dat alle banden met Nederland en het lelijke verleden verbroken zouden worden, is het eiland te klein om zelfstandig te zijn. Venezuela ligt op maar 75 kilometer afstand van Curaçao en binnen no time zou het eiland in handen komen van dit armoedige, slecht georganiseerde en agressieve Zuid-Amerikaanse land. Venezuela is met alle respect niet een heel goed idee en gelukkig is dat besef er. De olieraffinaderij, een van de grootste economische peilers, was al in handen van een Venezolaans petroleumbedrijf en is dat nog steeds. Meer van Venezuela op Curaçao is niet verstandig.
Curaçao als autonoom land
Op 10 oktober 2010 werden de bestuurlijke verhoudingen veranderd. Omdat duidelijk was dat Curaçao meer autonomie wilde, werd op die dag het land Curaçao geboren. Het land Nederlandse Antillen werd opgeheven en zat dus niet meer tussen Curaçao en Nederland in. Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat sinds die dag uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten (die dezelfde status als Curaçao kreeg). De andere Caribische eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius kregen een aparte status, maar zijn geen landen. Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn autonome landen.
De definitie van autonoom is volgens juridischwoordenboek.nl: zelfstandig, op zichzelf staande entiteit; zonder bemoeienis van buitenaf kunnen handelen. Een Nederlandse provincie is dat bijvoorbeeld ook. Curaçao is geen onafhankelijk land dus, maar wel een lánd. Een op zichzelf staand land, dat zonder bemoeienis van buitenaf kan en mag handelen. Op de vraag: Hoort Curaçao bij Nederland? is dus een antwoord gegeven. Ja, Curaçao hoort nog altijd bij Nederland. Bij het Koninkrijk der Nederlanden.
Staatkundige verhoudingen Nederland en Curaçao
Ik moet eerlijk zeggen dat ik mij tijdens m’n colleges soms best een buitenstaander voelde. Ik kwam niet van Curaçao en wist er weinig van, sterker nog ik kwam uit een klein Twents dorpje dat mijlenver afstaat van het leven op Curaçao. Daar is geen armoede, geen slavernij geweest; sterker nog, het waren mijn voorouders notabene die slavendrijvers op de eilanden waren, of ik dat nou leuk vond of niet. Bovendien wist ik, anders dan vele studiegenoten, helemaal waar ik van afstam. Ik ben geen mengelmoes, er stroomt geen ander bloed door mijn aderen dan blank bloed. Daar is geen speld tussen te krijgen en da’s eigenlijk best saai.
Hoe normaal ik het ook altijd vond, ik realiseerde me toen dat dat helemaal niet een vanzelfsprekendheid is. Dat er mensen ‘worstelen’ met waar ze van afstammen, met het verleden van hun voorouders. Maar wat ik vooral enórm opvallend vond was hoe weinig aandacht er in Nederland is voor dit ‘stukje Nederland’. Voor ons plezier gebruiken we het eiland als vakantieparadijs, want er zijn stranden, wuivende palmen en de zon schijnt er altijd, maar we gaan er compleet aan voorbij wie en wat Curaçao maken. Nederlanders weten bijna niets van Curaçao en dat is waarschijnlijk ook waarom je dit artikel leest.
Terwijl wij Nederlanders juist in de geschiedenis van de eilanden een enorme rol hebben gespeeld, is het nog nooit tijdens een geschiedenisles op mijn Nederlandse basis- en middelbare schooltijd over Curaçao (of bijvoorbeeld Suriname) gegaan. In Nederland wordt er nauwelijks aandacht besteed aan dit deel van ons koninkrijk (Mag de ugly truth niet verteld worden?). En dat is raar, want mensen blijven zo in onwetendheid. De geschiedenis van Curaçao en de andere plekken waar Nederland kolonies had, is óók deel van de Nederlandse geschiedenis. Read that again.
Verbinding Curaçao en Nederland
Verbinding ontstaat door elkaar te zien. Bewust. Van hoe dingen zijn ontstaan en daar niet van weg te lopen. Curaçao is meer dan een vakantieparadijs voor Nederlanders. Curaçao is niet voor Nederlanders, noch is het van Nederland. Het eiland is van Curaçaoënaars, de mensen die het eiland hebben gemaakt tot wat het vandaag de dag is. Daar heeft Nederland ook heus een rol in gespeeld en dat was niet altijd met fluwelen handschoentjes. Dat mogen we niet vergeten en hoeven we onze ogen niet voor te sluiten.
Hoewel er critici zijn die vinden dat er niets te vieren valt en dat de huidige autonomie geen goed idee is of zelfs een stap terug is, is de meerderheid blij met hoe het nu is. Wat ik ervan vind? Ik woon er al ruim tien jaar niet meer en hoewel ik de afgelopen jaren wel een paar keer ben geweest, weet ik er te weinig van en voel ik het niet genoeg om er iets van te (mogen) vinden. Feit is dat Curaçao een heerlijk eiland is met een enórm rijke en enerverende geschiedenis en dat is groter, mooier en interessanter dan alle bijna veertig stranden die er op het eiland zijn, bij elkaar.
Ga je naar Curaçao? Sluit dan je ogen hier niet voor en bezoek tenminste een paar musea, landhuizen en dompel je onder in het lokale leven door onder andere in lokale restaurants te eten. Ga weg van de massa, weg uit het toeristische en ontdek het meer authentieke, echte Curaçao. Er gaat een prachtige wereld voor je open, maar vergeet voorál ook niet om een tenminste een paar van die heerlijke stranden te bezoeken, pasobra Korsow ta hopi dushi!
UPDATE CURAÇAO 2020:
Corona hakt er flink in op Curaçao en de andere eilanden. De olieproductie is niet optimaal en het toerisme heeft een paar maanden helemaal plat gelegen. Mensen komen in opstand, er zijn demonstraties en rellen. Curaçao vraagt hulp van Nederland. Gelukkig zijn sinds juli 2020 toeristen weer welkom en komt hopelijk het toerisme weer op gang. Wil je meer weten over hoe het nu op Curaçao is? Ik vond de podcast van NPO Radio 1, De Dag. Luister er even naar en je zult het begrijpen.
Meer Curaçao? Lees ook:
- Complete Curaçao guide: 70(+1) bezienswaardigheden
- Authentiek Curaçao: vijf tips voor het echte Curaçao
- 14x prachtig en iconisch Punda op Curaçao
- Leukste wijk van Curaçao: Pietermaai!
- Slices of paradise: de tien mooiste stranden van Curaçao
- Westpunt Curaçao: hoogtepunten tijdens een roadtrip
- Auto huren op Curaçao: een paar dingen om te weten
- Let’s go to Kokomo! Het leukste strand van Curaçao
- Catches of the day: dit zijn drie visrestaurants op Curaçao
- Lunchen op Curaçao: 5x hotspots
- Curaçao voor beginners: vijf hotspots
- Aruba, Bonaire of Curaçao: welk eiland kies je?
