Wandelen in het Twickel bij Delden. Een verrassende wande Het zal niemand verbazen dat Twente een van de meest natuurrijke gebieden van Nederland is. In 2020 bleven we en masse in eigen land en zo ook ik. Ik (her)ontdekte in het najaar een paar prachtige natuurgebieden in mijn eigen Twente, waaronder de Twickel Umfassungsweg bij Delden.
TWICKEL UMFASSUNGSWEG IN DELDEN
Wandelen in het Twickel in Twente
In november schreef ik al een artikel over de Bronnenroute op het Springendal bij Ootmarsum, in december toog ik naar het prachtige landgoed Twickel bij Delden. Samen met mijn Limburgse wandelmaatje Judith van J loves to Travel liepen we er op een willekeurige woensdagmiddag de Umfassungsweg, een wandelroute die zo ongeveer heel het landgoed bevat. We haalden onze wandelschoenen uit het vet en togen naar het kasteel waaromheen het landgoed ligt. De zon scheen onverwacht hoog aan de hemel wat een aangename bijkomstigheid was. We begonnen laat en het was al bijna donker toen we terug bij de auto kwamen.
Kasteel Twickel
De Umfassungsweg begint bij Kasteel Twickel dat centraal op het landgoed ligt, wat meteen een hoogtepunt van de wandelroute is. Even een stukje geschiedenis: de oudste vermelding van het kasteel stamt uit 1347 toen Herman van Twickelo het Huis to Eysinc kocht, zoals het huidige kasteel in de koopakte wordt genoemd. Tussen dat jaar en 1953 is het kasteel steeds vererfd van vader op zoon of dochter en zo kwam het uiteindelijk in handen van barones van Heeckeren van Wassenaar. Deze barones had echter geen kinderen en bracht Twickel onder in een stichting om het als cultuur- en natuurmonument in te zetten.
Een van de doelen van de stichting is dat het kasteel bewoond blijft en tot op de dag van vandaag is dat zo. Een deel van het kasteel is open voor bezoekers en het andere deel wordt sinds het overlijden van de barones bewoond door haar achterneef. Tijdens mijn bezoek aan Twickel is het kasteel niet geopend voor publiek, iets met diezelfde pandemie.
Meer weten over Landgoed en Kasteel Twickel? Dit is de website van Landgoed Twickel
Umfassungsweg Twickel wandelen
De Umfassungsweg omvat (umfasst) het hart van het landgoed Twickel en zo ongeveer alle Twentse landschappen zijn vertegenwoordigd in deze wandelroute. Veel bos, maar ook heuvelachtige weides met akkers, een vlonderpad over heide en de laatste kilometers van de route gaan door een deel van het pittoreske centrum van Delden. Verdwalen zullen we niet, de route is uitgezet met paaltjes die eruitzien als jachtpalen van toen. De Umfassungsweg is ongeveer 11 kilometer lang.
De route dankt zijn naam aan de Duitse landschapsarchitect Petzold. Hij werkte aan het eind van de negentiende eeuw voor de baron van het kasteel op het Twickel en hij ontwierp de tuin – het Overpark – dat tegenover het kasteel ligt. Er ligt een gedenksteen langs het pad dat hij zelf aanlegde en onderdeel is van de Umfassungsweg. Cultuur en natuur komen bij elkaar in het Twentse Twickel, want als je goed oplet tijdens je wandeling door de bossen en mooie landschap komt het verleden weer even tot leven.
Twickel wandelroute
Genoeg over het verhaal van Twickel; tijd om te wandelen. De wandelroute gaat in het kort als volgt: hij begint bij het kasteel, gaat richting de zogenaamde Twickelervaart en Oelerbeek en komt vervolgens langs drie Erven (boerderijen). Lommerrijk bos gaat vervolgens over in drekkerig weiland waardoor waterdichte schoenen geen overbodige luxe zijn om vervolgens via nog een groot weideveld waar zelfs wildkamperen is toegestaan over te gaan in een idyllisch vlonderpad, waar het landschap er plots weer totaal anders uitziet. Met nog wat bos en erven kom je uit op de glooiende Deldeneresch, waarachter al gauw de watertoren van Delden in zicht komt.
Twickelervaart en Carelshaven
Onze wandeltocht begint in de enorme kasteeltuin en door het weelderige karakter ervan zie ik in gedachten hofdames met grote, hoge hoeden, wijde jurken en parapluutjes die beschermen tegen zon of regen door de tuin wandelen. Met mijn Palladiums banjer ik er nu misschien pas honderd jaar later doorheen alsof die tijden nooit bestaan hebben. Bij een slootje staan we even stil, want hoe klein en onbelangrijk het beetje water nu lijkt, ooit was deze geul een belangrijke vaart (Twickelervaart) waar vrachtboten vol handelswaar doorheen voeren. De toenmalige haven was vernoemd naar Carel, de meneer die de vaart liet graven. Carelshaven bestaat nu alleen nog in de vorm van een hotel aan de overkant van de doorgaande weg die inmiddels vlak langs onze route loopt. 
Erven
Maar na een paar honderd meter buigt de route af richting bos en hoe verder we van de weg af komen, hoe rustiger het wordt. Het geluid van het verkeer verdwijnt echter op geen enkel moment helemaal. Er loopt een weg dwars door het bos waar we met ons oplettende oog geulen in de grond zien. Ons routeboekje vertelt ons dat de greppels ooit zijn aangelegd voor waterafvoer om bosbouw mogelijk te maken. De greppels die rabatten worden genoemd, zien we nog overduidelijk tussen de bomen door kronkelen.
Al gauw wandelen we langs een paar boerderijen of erven zoals ze in Twente worden genoemd. Op het Twickel staan er maar liefst 150 en we herkennen ze aan de zwart-witte luiken. Erve Delta is de eerste erve die we passeren, gevolgd door Erve Klein Buren, Erve Bornerbraak, Erve Bokdam en pas veel later Erve Berghuis. Bij Erve Bokdam is een supertoffe picknickplaats in de vorm van een huifkar, waar we even stoppen. Er zijn wel tien soorten jam te koop en ook aan een kopje koffie is gedacht. Betalen gaat op goed vertrouwen, je cash mag in het mandje dat op de counter van de ouderwetse huifkar staat.
Vlonderpad Twickel
Op weg naar het vlonderpad waar we best naar uitkijken trotseren we eerst nog een behoorlijke uitdaging. De route gaat dwars door een weiland waar schaapjes gulzig grazen en waar het zanderige wandelpad een groot modderbad is. Mijn Palladiums zijn van linnen en blijken allesbehalve waterdicht te zijn, maar ze zijn gelukkig wel stevig genoeg om ze weer uit de drek te trekken. Met zelfs natte sokken wandelen we vervolgens verder terwijl de schaapjes gretig verder grazen en ons niet opgemerkt lijken te hebben.
Het zogenaamde Koematenveld is een heideveld en wanneer we het vlonderpad dat over de heide is aangelegd opgaan lijken we opeens weer in een andere wereld terecht te zijn gekomen. Hoe kunnen de landschappen in een enkel natuurgebied er zo verschillend uitzien? In ons boekje staat dat door de combinatie van heide en lage naaldbomen het veld nogal buitenlands aandoet en daar is geen woord teveel aan gezegd. Hoe bijzonder. Het vlonderpad over het Koematenveld is wel echt een hoogtepunt van de wandeling en ik neem me voor om in augustus nog eens terug te gaan. Door paarsbloeiende heide zal het er ongetwijfeld nog mooier uitzien.
Deldeneresch
Voorbij het vlonderpad worden we verrast met nog een vlondertje. Dit houten plateau ligt er niet zomaar, het is een heus uitzichtpunt over een weiland met daarachter de zoveelste boerderij die we tijdens onze wandeling tegenkomen. Ik poseer even voor een foto om vervolgens gauw door te wandelen. Via een bos steken we een doorgaande weg over – de weg waarover we zijn gekomen – om vervolgens aan het laatste stuk van de wandeling te beginnen. De zon gaat al een beetje onder en steekt wat je noemt schitterend af tegen het glooiende landschap van de es.
De meeste essen in Twente zijn ontstaan in de middeleeuwen. Bemesting van de toenmalige landbouwgrond werd gedaan middels heideplaggen en schapenmest, waardoor er geleidelijk ophogingen ontstonden. Maar de Deldeneresch is een bijzondere, want hij ontstond heel natuurlijk al tijdens de voorlaatste ijstijd. Kruiend ijs zorgde er toen voor dat afzettingen dakpansgewijs op elkaar werden gestapeld, waardoor glooiingen werden veroorzaakt. Terwijl we door de es wandelen realiseer ik me dat ik op een bijzonder stuk en bovendien stokoud land loop.
Watertoren en Delden
De statige watertoren die aan het einde van de es in beeld komt is eind negentiende eeuw gebouwd in opdracht van de toenmalige baron van het kasteel. Hij voorzag zichzelf en inwoners van Delden van water; de toren is inmiddels weliswaar meer een monument dan iets anders, maar is nog steeds in gebruik. We wandelen als het ware om de toren heen om vervolgens de volgende verrassing aan te treffen. Om het pittoreske centrum van Delden in te gaan is er over de drukke provinciale weg sinds 2017 een moderne voetgangersbrug die als doel heeft het centrum en het Twickel meer met elkaar moet verbinden.
Ook al ben ik geboren en getogen in Twente en reisde ik inmiddels naar meer dan veertig landen, niet alleen was ik nog nooit op het Twickel geweest, ook Delden is een grote onbekende voor mij. Say what? Ja, het is echt waar. Het centrum verrast me; het lijkt qua knusheid in de straten en fraaie gebouwen wel iets op Ootmarsum. Wat beide plaatsjes ook gemeen hebben is dat ze allebei stadsrechten hebben; zo klein als ze zijn mogen ze zichzelf dus heus een stad noemen.
Langs het treinstation waar ik vroeger met de trein vaak langskwam, maar nooit uitstapte wandelen we weer richting de tuinen van het Twickel. Dachten we zonet een knap staaltje architectuur te hebben gezien in de Marktstraatbrug, nu lopen we richting een nog imposantere brug. De Voetgangersbrug is maar liefst tien meter hoog en wanneer we hem oversteken zien we dat hij precies uitkomt in de Twickelerlaan, waardoor ze optisch in elkaar overlopen. Door de tuinen lopen we terug richting het kasteel en de parkeerplaats waar de auto op ons staat te wachten. Elf kilometer en heel wat mooie natuur later zit de wandeling erop!
Hoe kom je bij het Twickel?
Twente is een behoorlijke uithoek, maar het Twickel ligt redelijk centraal in Twente in de gemeente Hof van Twente. Omgeven door twee snelwegen (de A1 vanuit Amsterdam, Amersfoort, Apeldoorn, Deventer en Almelo en de A35 tussen Zwolle en Enschede) is het gebied heel goed bereikbaar. Ook vanuit omliggende plaatsen is het landgoed gemakkelijk bereikbaar. Zet je gps aan en voer Kasteel Twickel als eindbestemming in, dan gaat de rest vanzelf. De parkeerplaats ligt bij het bezoekerscentrum Twickel slash de Landgoedwinkel (die overigens de moeite waard is!)
Meer over Hof van Twente? Lees ook: Op bezoek in de prachtige regio Hof van Twente
Overnachten in de buurt van het Twickel/Delden
Het ligt wel enigszins in de lijn der verwachting dat er mooie plekken zijn in de buurt van het Twickel en Delden om te overnachten. Of als je het iets breder trekt: in heel Twente is het heerlijk slapen. Dit zijn een aantal fijne suggesties om te overnachten:
- Landgoed Hotel & Restaurant Carelshaven
- Hotel Wapen van Delden
- Hotel Restaurant Het Witte Paard
- Twentekiek
- Aparthotel Delden
Meer over wandelen in Twickel, Delden en Twente?
→ Laat je inspireren door de geschiedenis en de natuur van een van de grootste landgoederen van Nederland in de Atlas van Twickel
→ Of laat je inspireren door literaire wandelingen door Hengelo en het Zuidoosten van Twente waarin Twickel ook aan bod komt
Meer wandelinspiratie voor Overijssel?
Jacomijn van Zinvol Reizen wandelde onlangs twee dagen langs de Vecht door het Vechtdal rondom Ommen. Haar blog over deze mooie wandeling vind je hier: Wandelen in het Vechtdal.
Dit artikel bevat affiliatelinks. Wanneer je iets boekt vanuit de linkjes in dit artikel ontvang ik daar een kleine commissie over. Zo kan ik deze site in de lucht houden en jou blijven inspireren met reisverhalen, reistips en mooie bestemmingen.
Meer Nederland? Lees ook:
- Staycation guide: vakantie of weekend weg in Nederland
- Get inspired! 20x mooie en unieke natuurhuisjes in Nederland
- Lekker uitwaaien: 10x tips voor een weekendje Texel
- Een yurt, boet of botter: 10x uniek overnachten op heerlijk Texel
- Paars, paarser, paarst: wandelen over de heide bij de Posbank op de Veluwe
- Less is more: slapen in een tiny house op de Veluwe
- Twentse wandeling: de Bronnenroute Springendal
- Wat te doen in Enschede? 12x tips voor je stedentrip
- Bijzonder overnachten in het Groene Hart in een Hi Ha Hut
- Hotel Maashof in Venlo: bijzonder overnachten in de natuur van Noord-Limburg
- Hotspot alert! Ontbijt of lunch bij Pluk Amsterdam
- Winters uitje in eigen land: weekendje Winter Efteling
